คาลิล ยิบราน บอกว่าชีวิตกับความตายคือสองใบหน้าของสิ่งเดียวกัน
อาจฟังดูแปลกประหลาด ทว่าในระดับที่เหนือพ้นไปจากความรู้สึกนึกคิด และการรับรู้ของมนุษย์แล้ว ความแปลกประหลาดเหล่านั้นกลับแลดูธรรมดาอย่างยิ่ง
สิ่งที่เล็กน้อยที่สุดอาจกลายเป็นอนันต์ และสิ่งที่เป็นอนันต์อาจคือสิ่งเล็กน้อยที่สุด
ควาร์ดอาจกลายเป็นจักรวาล และจักรวาลก็อาจม้วนซ่อนอยู่ในอนุภาคพื้นฐานที่สุด
เราอาจคิดว่า โลกไม่สามารถหนาวเย็นเกินกว่าศูนย์องศาสัมบูรณ์ซึ่งก็คือศูนย์องศาเคลวิน หรือ -273.15 องศาเซลเซียสได้ เพราะศูนย์องศาสัมบูรณ์ คืออุณหภูมิที่เย็นที่สุดเท่าที่จักรวาลนี้จะมีให้เรา
แต่ไม่นานมานี้ นักวิทยาศาสตร์เพิ่งค้นพบสิ่งประหลาด ว่าหากเราลดอุณหภูมิให้ต่ำลงไปเรื่อยๆ ก๊าซไม่ได้เย็นลงไปต่ำกว่าศูนย์องศาเคลวิน ทว่ามันจะร้อนจนมีอุณหภูมิเป็นอนันต์ อาจเหมือนบางแวบก็ได้ ที่เราจับของเย็นจัดแล้วรู้สึกว่ามันร้อนจี๋
อูลริช ชไนเดอร์ นักฟิสิกศ์แห่งมหาวิทยาลัยมิวนิคบอกว่า เรามักเข้าใจว่า ที่ศูนย์องศาสัมบูรณ์ อะตอมจะมีสภาวะพลังงานต่ำสุด ส่วนที่อุณหภูมิสูงเป็นอนันต์ อะตอมจะมีสภาวะพลังงานสูงสุด นั่นคือมองอุณหภูมิเป็นเส้นตรงที่มีสองปลาย และสองปลายนั้นจะอยู่ห่างกันจนไม่อาจมาบรรจบกันได้
แต่จากการคำนวณและการทดลองประหลาด เขากลับบอกว่า นักฟิสิส์ค้นพบสิ่งตรงข้าม นั่นคือเมื่ออุณหภูมิต่ำกว่าศูนย์องศาสัมบูรณ์ ก๊าซจะร้อนจนมีอุณหภูมิเป็นอนันต์ แต่อุณหภูมิจะกระโดดไปยังค่าติดลบ
พูดอีกอย่างหนึ่งคือ แม้แต่อุณหภูมิร้อนหรือเย็น ยังเป็นคล้ายสองใบหน้าของเหรียญเดียวกันแบบเดียวกับคาลิล ยิบราน เคยพูดถึงชีวิตกับความตาย เส้นแห่งอุณหภูมิไม่ได้เป็นเส้นตรง ทว่าเป็นลูป
แค่เรา-มีสิ่งมีชีวิตที่เรียกว่ามนุษย์นั้น, จำกัดในความรับรู้เสียเหลือเกิน คล้านเราถูกขังอยู่ในส่วนแคบๆ ของเส้นสเปคตรัมต่างๆ จนไม่อาจมองให้เห็นได้ว่า เส้นสเปคตรัมนั้นตรงหรือโค้ง ปลายด้านซ้ายนั้น ในที่สุดมันจะวนย้อนกลับมาบรรจบกับปลายด้านขวาไหม ชีวิต การมีชีวิตอยู่ ความตายและการไร้ชีวิต โดยเนื้อแท้แล้วเป็นสิ่งที่แยกจากกัน หรือมันไปพบพานกัน ณ ที่แห่งใดแห่งหนึ่ง ที่ซึ่งมีบางสิ่งเดินทางเร็วกว่าแสง มีอุณหภูมิต่ำกว่าศูนย์องศาสัมบูรณ์ และมีเอนโทรปีติดลบ-จนทำให้เวลาเดินถอยหลังไปสู่บิ๊กแบงหรือเปล่า
ความจำกัดของผัสสัทำให้เราไม่อาจล่วงรู้ถึงมิติที่มากขึ้นไปอีกขั้น เหมือนตัวการ์ตูนลายเส้นบนกระดาษณแบนๆที่ไม่อาจเข้าใจหรือรับรู้ได้ถึงก้อนหินที่ร่วงลงมาใส่มัน
หนังสือเล่มนี้ไม่ได้พาใครไปพบพานอะไรแปลกประหลาด เพราะไม่มีอะไรเป็นอย่างนั้น ไม่มีอะไรสูงส่งหรือต่ำช้า สรรพสิ่งล้วนสิ่งสามัญธรรมดาเพียงแต่ในบางช่ววแวบ ม่านของจักรวาลก็เผยให้เราได้เห็น (glimpse) ถึงบางสิ่ง ซึ่งอาจซุกซ่อนอยู่ในพรายฟองควันตัม เหมือนกระดาษแผ่นนั้นฉีกขาดออก แล้วตัวการ์ตูนก็ร่วงหล่นลงไปในช่องว่างนั้นโดยไม่รู้ตัว ทว่าเพียงแวบเดียวมันก็กลับขึ้นมาใหม่ เพราะมันไม่อาจดำรงอยู่ได้ในที่ซึ่งเหนือพ้นไปจากความเป็น (Existance) ของตัวมัน
ชั่วแวบนั้น มันอาจคิดว่าตัวเองได้พบพานสิ่งประหลาดมหัศจรรย์แต่แท้จริงก็คือสิ่งมีอยู่ เป็นอยู่ ไม่มีอยู่ ไม่เป็นอยู่ อย่างที่มันทั้งมีและไม่มีเป็นและไม่เป็น-มาชั่วกาล
อย่างไรก็ตาม ชั่วแวบนั้นก็ได้ทำให้มันสว่างวาบไปด้วยความเข้าใจถึงความไม่เข้าใจไปพร้อมกัน
เสี้ยววินาทีที่เป็นอิสระ อาจคือเสี้ยววินาที ที่นักวิทยาศาสตร์ทำให้บางอะตอมมีอุณหภูมิต่ำกว่าศูนย์องศาเคลวินไปไม่กี่นาโนเคลวิน อาจคือเสี้ยววินาทีแห่งการค้นพบสิ่งใหม่เอี่ยมไม่เคยปรากฏมาก่อน อาจคือเสี้ยววินาทีแห่งความสงบนิ่งของทุกอะตอมในร่างกาย อาจคือเสี้ยววินาทีที่ได้ค้นพบว่า สิ่งใหม่เอี่ยมใดๆก็ตาม โดยเนือ้แท้อาจคือสิ่งเก่าแก่ที่สุดเท่าที่เคยมีมา
ดังนี้, คำนำจึงอาจเป็นคำตาม และความตายจึงอาจคือชีวิต
อะไรเป็นไปได้ทั้งนั้น
ใช่, อะไรก็เป็นไปได้ทั้งนั้น…
โตมร ศุขปรีชา
